Εθισμός στο διαδίκτυο… μια σύγχρονη διαταραχή

 

Δημοσιεύθηκε στην Πανθεσσαλική Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 9/2/2014

Ο εθισμός στο διαδίκτυο αποτελεί μια νέα διαταραχή η οποία μάλιστα προτείνεται να συμπεριληφθεί στη νέα έκδοση του εγχειριδίου για τη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών. H παθολογική εξάρτηση από το Ίντερνετ αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα με ανησυχητικές διαστάσεις σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στην Αμερική, στην Ιαπωνία, στην Κίνα παρουσιάζεται όμως και στην Ελλάδα, σε βαθμό που δεν ακόμη δεν έχει διερευνηθεί. Καθώς μιλούμε για εθισμό γίνεται αντιληπτό ότι μπορεί να συγκριθεί με άλλες εξαρτήσεις, όπως είναι ο αλκοολισμός ή η βουλιμία. Όλο και περισσότερα άτομα παγκοσμίως -και κυρίως στις χώρες του δυτικού κόσμου- καταναλώνουν πάρα πολλές ώρες στο διαδίκτυο επικοινωνώντας με άλλους ανθρώπους, διακινώντας υλικό μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) ή απλά σερφάροντας. Επιπλέον, ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει τα χαρακτηριστικά ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς, με αρνητικές συνέπειες στην προσωπική ζωή του ατόμου, την οικογενειακή  αλλά και την επαγγελματική του ζωή.

Προσοχή: Μη βιαστείτε να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας ως εθισμένο στο διαδίκτυο… Δε σημαίνει ότι όλοι όσοι ασχολούνται με το διαδίκτυο είναι εθισμένοι. Εθισμένος θεωρείται κάποιος ο οποίος παραμελεί  σε σημαντικό βαθμό άλλες δραστηριότητες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τον ίδιο, όπως για παράδειγμα η αυτοεξυπηρέτηση ή η εργασία, ή παραμελεί τα άτομα του περιβάλλοντός του όπως π.χ. τα παιδιά του, το/τη σύζυγο/σύντροφο ή τους γονείς του, τους φίλους του). Τα τυπικά συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι κατά κύριο λόγο ψυχολογικά, με κυριότερα την ευφορία μπροστά στο υπολογιστή και την ανικανότητα από την πλευρά του χρήστη να περιορίσει ή να διακόψει τη δραστηριότητα. Παράλληλα διακατέχονται από άσχημα συναισθήματα (αίσθημα κενότητας, θλίψη και οξυθυμία) όταν απέχουν από τον υπολογιστή τους, ψεύδονται σε συγγενείς και φίλους για τις δραστηριότητές τους και αντιμετωπίζουν προβλήματα στο χώρο εργασίας τους να πρόκειται για ενήλικες ή στο σχολείο αν πρόκειται για ανήλικα παιδιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο ποικίλλουν σε ένταση ανάλογα με την προσωπικότητα του ατόμου που εθίζεται. Γενικά παρατηρείται μια αυξανόμενη και στα όρια της παθολογικής συμπεριφοράς ενασχόληση με το ίντερνετ, και μια τάση του χρήστη να ψεύδεται για την ταυτότητά του όταν είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο και επικοινωνεί με άλλους ανθρώπους. Φυσικά εκτός από τα ψυχολογικά συμπτώματα υπάρχουν και τα  σωματικά. Σε αυτά συγκαταλέγονται οι διατροφικές διαταραχές, η αλλαγή των συνηθειών ύπνου, οι μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση), η ξηροφθαλμία, η μυωπία, οι ημικρανίες, ακόμη και η παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τους παράγοντες που οδηγούν έναν άνθρωπο στον εθισμό στο διαδίκτυο  καταδεικνύουν ότι άτομα από όλες τις κοινωνικές ομάδες, ανεξαρτήτως εισοδήματος, πολιτισμικού υποβάθρου και μορφωτικού επιπέδου μπορεί να παρουσιάσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα. Όσον αφορά τις ατομικές διαφορές σε σχέση με την εκδήλωση του εθισμού  φαίνεται ότι υπάρχουν διαφορές φύλου -οι άνδρες προτιμούν το διαδικτυακό σεξ και τις ιστοσελίδες με πορνογραφικό περιεχόμενο περισσότερο από τις γυναίκες, οι οποίες αναζητούν κυρίως ρομαντικές συζητήσεις και  αγορές μέσω διαδικτύου-.

Ένα εύλογο ερώτημα θα ήτανε: Πόσο όμως διαφέρει ο εθισμός  στο διαδίκτυο από τις άλλες μορφές εθισμού όπως για παράδειγμα από τον εθισμό στην τηλεόραση; Και στις δυο περιπτώσεις εθισμού το άτομο  αφιερώνει το μεγαλύτερο διάστημα της μέρας του σε μια δραστηριότητα,  παραμελώντας τον εαυτό του. Θα λέγαμε λοιπόν ότι και οι δυο αυτοί εθισμοί αποτελούν τύπους συμπεριφορικού εθισμού -και όχι βιολογικού όπως είναι ο εθισμός σε ουσίες-. Μια ομάδα ατόμων που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στον εθισμό στο διαδίκτυο είναι οι έφηβοι. Οι γονείς καλούνται να αναγνωρίσουν αν τα παιδιά τους περνούν πολύ ώρα στο διαδίκτυο και χρειάζεται να δημιουργήσουν μια ισορροπία  μεταξύ του διαδικτύου και των υπόλοιπων δραστηριοτήτων. Είναι σημαντικό σε αυτήν τους την προσπάθεια να εξετάσουν και τις δικές τους συνήθειες σχετικά με το διαδίκτυο. Αν διαπιστώσουν ότι οι ίδιοι δυσκολεύονται να ελέγξουν τη χρήση του διαδικτύου θα πρέπει να σκεφθούν ότι αποτελούν το πιο σπουδαίο πρότυπο για το παιδί τους. Η απαγόρευση της χρήσης του διαδικτύου από τους γονείς  χωρίς καμία επεξήγηση στα παιδιά των λόγων για τους οποίους οδηγήθηκαν στην απαγόρευση δεν ωφελεί. Η ξεκάθαρη εξήγηση στα παιδιά βοηθάει στην αποφυγή των προστριβών. Είναι σημαντικό να ζητάτε από τα παιδιά σας να μη μιλούν σε αγνώστους και να μην αποδέχονται καμία πρόσκληση ή πρόκληση από αγνώστους. Οι γονείς θα πρέπει να ενημερώνονται για το αν τα παιδιά τους επιθυμούν να συναντήσουν ένα «διαδικτυακό φίλο», έτσι ώστε να μπορέσουν να τα αποτρέψουν από ενδεχόμενες άσχημες ή επικίνδυνες καταστάσεις. Τα παιδιά επίσης θα πρέπει να ενημερωθούν από τους γονείς τους για την πορνογραφία στο διαδίκτυο και να κατευθυνθούν από αυτούς στη χρήση ιστοσελίδων και πληροφοριών για την υγιή σεξουαλικότητα. Το να μάθουν τα παιδιά να εκδηλώνουν μια υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο είναι ευθύνη των γονέων. Όπως ευθύνη των γονέων είναι και η ενθάρρυνση των παιδιών να δημιουργούν σχέσεις με συνομήλικα παιδιά και να κατευθύνονται στις αθλητικές δραστηριότητες που τα προφυλάσσουν από πολλές κακοτοπιές. Το διαδίκτυο είναι απλά ένα μέσο (πληροφόρησης, ειδήσεων, επικοινωνίας, γνώσης, αλλά και ψυχαγωγίας) και ως μέσο θα πρέπει να το χρησιμοποιούμε έτσι ώστε να μην ξεπερνάμε τα όρια και να μην φτάνουμε στο σημείο να εθιζόμαστε από τη χρήση του. Είναι ένα μέσο πολύ χρήσιμο όταν χρησιμοποιείται σωστά και δίχως υπερβολές. Η υπερβολή άλλωστε, σε οποιαδήποτε δραστηριότητα μπορεί να σκιάσει τα σημαντικά οφέλη και να δημιουργήσει προβλήματα. Το ίντερνετ είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και υπό αυτήν την έννοια δε θα πρέπει να δαιμονοποιείται. Γίνεται αντιληπτό ότι δε φταίει το ίντερνετ για τον εθισμό που προκαλεί, φταίει η αλόγιστη χρήση του και η έλλειψη ατομικής ευθύνης από την πλευρά των γονέων καθώς και η έλλειψη ορίων στα παιδιά όχι μόνο στη χρήση του διαδικτύου αλλά σε πολλά άλλα θέματα.