Αυτοπεποίθηση … ένα εφόδιο ζωής!

Δημοσιέυτηκε στην Πανθεσσαλική Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 27/4/2014

Η αυτοπεποίθηση ίσως είναι το σημαντικότερο ψυχολογικό εφόδιο για μια ήρεμη, ποιοτική και ευτυχισμένη ζωή. Είναι μια στάση που επιτρέπει στους ανθρώπους να έχουν θετική και ρεαλιστική εικόνα του εαυτού τους και των καταστάσεων της ζωής. Η αυτοπεποίθηση είναι κάτι το φρέσκο. Ακριβώς όπως και η φυσική σωματική κατάσταση. Όπως λοιπόν γυμναζόμαστε για να δυναμώσουμε και να διατηρήσουμε την φυσική μας κατάσταση, με την ίδια λογική πρέπει να «γυμνάζουμε» – να εξασκούμε δηλαδή – την αυτοπεποίθησή μας, ώστε να την διατηρήσουμε και φυσικά να την ενδυναμώσουμε. Οι άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση εμπιστεύονται τον εαυτό τους και τις ικανότητές τους, έχουν μια γενική αίσθηση ελέγχου της ζωής τους και πιστεύουν στην εκπλήρωση των ρεαλιστικών στόχων, και προσδοκιών τους. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι με ισχυρή αυτοπεποίθηση είναι ευκολότερο να χειριστούμε τα προβλήματα της ζωής και επιπλέον δεν τρομάζουμε τόσο πολύ από την αποτυχία.

Όπως πάντα όμως υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος, δηλαδή η έλλειψη αυτοπεποίθησης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να θυμάστε ότι η έλλειψη αυτοπεποίθησης δεν σχετίζεται απαραίτητα με την έλλειψη ικανοτήτων. Αντίθετα, είναι συχνά αποτέλεσμα της υπερβολικής έμφασης στις προσδοκίες των άλλων, όπως των γονιών, των φίλων και της κοινωνίας. Έρευνες δείχνουν ότι η χαμηλή αυτοπεποίθηση οδηγεί πολύ συχνά στην χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ένα από τα πολλά καθημερινά παραδείγματα της έλλειψης αυτοπεποίθησης είναι η παραμονή ενός ατόμου σε μια κακή και μη ποιοτική σχέση. Το άτομο αυτό ίσως να νομίζει ή να έχει ακούσει, ότι είναι τρομακτικό να ζήσει κανείς μονός του, χωρίς σύντροφο, κάποιο χρονικό διάστημα. Έτσι ο φόβος της μοναξιάς και η γενικότερη ανησυχία του για το πώς θα είναι η ζωή του χωρίς σύντροφο, εγκλωβίζουν το άτομο και διαιωνίζουν μια αποτυχημένη σχέση και μια νοσηρή κατάσταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αντίδραση αυτή έχει τη βάση της στην χαμηλή αυτοπεποίθηση του ατόμου, τουλάχιστον όσον άφορα τις προσωπικές του σχέσεις.                                                                             

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αυτοπεποίθησή μας είναι πολλοί. Αναφερόμαστε ενδεικτικά σε κάποιες πεποιθήσεις που οι περισσότεροι από μας διατηρούν και οι οποίες ασκούν σημαντική επιρροή στην αυτοπεποίθησή μας. Πιστεύουμε λοιπόν ότι όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή μας πρέπει να μας αγαπούν και να μας εγκρίνουν πάντα. Ωστόσο αυτή η πεποίθηση δεν κάνει τίποτε άλλο από το να μας αγχώνει. Εναλλακτικά θα μας βοηθούσε περισσότερο να πιστεύουμε ότι οι πεποιθήσεις μας και οι προσωπικές  μας αξίες δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από την έγκριση των άλλων.                                                                                      

Μια άλλη λανθασμένη πεποίθηση την οποία πολλοί από μας τείνουμε να έχουμε είναι ότι πρέπει να είμαστε πάντα ικανοί και επαρκείς σε όλα, και να επιτυγχάνουμε σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Δε θα πρέπει να λησμονούμε όμως ότι η αξία μας δεν καθορίζεται από τα επιτεύγματά μας. Επομένως, θα μπορούσαμε να κάνουμε μια δεύτερη, εναλλακτική σκέψη ότι η αξία του ανθρώπου αποτελεί ένα έμφυτο χαρακτηριστικό που το έχουν όλοι οι άνθρωποι και δεν εξαρτάται από τις επιδόσεις μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα και αξία στο παρελθόν τους και πιστεύουν ότι καθορίζει τα τωρινά τους συναισθήματα και συμπεριφορές. Αυτό αποτελεί μια πεποίθηση μεμψιμοιρίας, έλλειψης αυτοπεποίθησης και έλλειψης εσωτερικού προσδιορισμού ελέγχου. Δηλαδή ένα άτομο που πιστεύει ότι η συμπεριφορά του, τα συναισθήματά του και γενικότερα η ζωή του καθορίζονται από το παρελθόν του, είναι άτομο που άγεται και φέρεται και δεν έχει κατανοήσει ότι – αν πραγματικά το θέλει – μπορεί να αλλάξει την υπάρχουσα κατάσταση. Αρκεί να καταλάβει ότι το παρελθόν δεν μπορεί να έχει τέτοια καθοριστική δύναμη πάνω μας αν δεν του το επιτρέψουμε εμείς. Εδώ και τώρα μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις ή να κάνουμε επιλογές που να αλλάξουν τη ζωή μας.

Το θετικό είναι ότι η αυτοπεποίθηση μπορεί να ενισχυθεί. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης. Μπορείτε να ριψοκινδυνέψετε, να δείτε τις νέες εμπειρίες σαν ευκαιρίες για να μάθετε, παρά σαν πιθανότητες να κερδίσετε ή να χάσετε. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγονται μπροστά σας νέες δυνατότητες που μπορούν να αυξήσουν την αίσθηση της αυτοαποδοχής. Ένας άλλος τρόπος ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης αποτελεί η έμφαση των προτερημάτων σας. Εναλλακτικά ενισχύστε τον εαυτό σας για κάθε σας προσπάθεια. Εστιάζοντας στο τι μπορείτε να κάνετε, επαινέστε τον εαυτό σας για τις προσπάθειες που κάνετε να το καταφέρετε, όχι για το τελικό αποτέλεσμα. Ο γνώμονας είναι προτιμότερο να είναι το τι μπορείτε και όχι το τι πρέπει να κάνετε, προκειμένου να νιώθετε καλά μέσα στα όρια των δυνατοτήτων σας. Ένας ακόμη αποδοτικός τρόπος ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης είναι ο εσωτερικός διάλογος. Μιλήστε στον εαυτό σας και πολεμήστε τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις. Συνειδητοποιήστε τις όταν περνούν από το μυαλό σας και σταματήστε τις αντικαθιστώντας τις με πιο λογικές σκέψεις. Επί παραδείγματι, αν πιάνετε τον εαυτό σας να αναζητεί και να περιμένει την τελειότητα, υπενθυμίστε του ότι δεν μπορεί να τα κάνει όλα τέλεια και ότι το μόνο που είναι εφικτό είναι να προσπαθεί το καλύτερο. Αυτό σας βοηθά να αποδέχεστε τον εαυτό σας, ενώ παράλληλα προσπαθείτε να βελτιωθείτε. Η αξιολόγηση του εαυτού σας, ανεξάρτητα από τη γνώμη των άλλων, βοηθάει στην εστίαση του πώς αισθάνεστε εσείς προσωπικά για τη συμπεριφορά σας, ενισχύει την προσπάθειά σας να συντονιστείτε με τον εαυτό σας και τις ανάγκες σας και να γίνετε πιο αυτοδύναμοι. Μην υιοθετείτε μια παθητική ή επιθετική στάση απέναντι στους άλλους. Προσπαθήστε να διεκδικείτε τα δικαιώματά σας, γνωρίζοντας τι θέλετε, ποιά είναι τα όριά σας, τι αποδέχεστε και τι όχι, αναγνωρίζοντας ότι ίσα δικαιώματα έχουν και οι άλλοι και εσείς.                                                                                          

Η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας δεν είναι απαραίτητα ένα γενικευμένο χαρακτηριστικό που αναφέρεται σε όλες τις πλευρές της ζωής. Συνήθως, ένα άτομο έχει υψηλή αυτοπεποίθηση για ορισμένες δραστηριότητες (π.χ., σπουδές, κοινωνικές σχέσεις), ενώ ταυτόχρονα μπορεί να έχει χαμηλή ή καθόλου αυτοπεποίθηση για άλλες δραστηριότητες (π.χ., σχέσεις με το άλλο φύλο). Δεν γεννηθήκαμε, βέβαια, αμφισβητώντας τον εαυτό μας. Αυτό είναι κάτι που το μαθαίνουμε, ή που μας το μαθαίνουν οι άλλοι, οι οποίοι αν και θεωρούν ότι μας προστατεύουν, στην πραγματικότητα μας κληροδοτούν τις δικές τους αμφιβολίες και ανησυχίες. Παρόλο που θέλουν δυνατούς, ικανούς και με αυτοπεποίθηση ανθρώπους, διδάσκουν μερικές φορές διαδικασίες και τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς που οδηγούν αλλού.