Κρίσεις πανικού… μπορούμε να τις διαχειριστούμε

Δημοσιεύτηκε στην Πανθεσσαλική Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 20/1/2013

Η διαταραχή πανικού είναι από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις κατά την οποία ο ασθενής παρουσιάζει αιφνίδια και απρόσμενα επεισόδια έντονου φόβου και άγχους. Το όνομα της συγκεκριμένης διαταραχής δεν είναι καθόλου τυχαίο μιας και προέρχεται από τον Πάνα, Έλληνα θεό των δασών και των χωραφιών, ο οποίος ευθυνόταν για τον παράξενο τρόμο που βίωναν οι ταξιδιώτες σε έρημες τοποθεσίες.                                                                                 

Τα αιφνίδια επεισόδια άγχους και τρόμου που βιώνει κανείς  ονομάζονται κρίσεις πανικού και διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα έως πολλές ώρες ή και μέρες. Τα άτομα που πάσχουν από διαταραχή πανικού βιώνουν έναν ανεξέλεγκτο τρόμο ο οποίος εκδηλώνεται χωρίς καμία προειδοποίηση και η αιτία έναρξής του μπορεί να μην είναι γνωστή. Τα άτομα αυτά δεν αισθάνονται άγχος συνεχώς, αντίθετα έχουν ξαφνικές κρίσεις άγχους που επαναλαμβάνονται μετά από περιόδους φυσιολογικής λειτουργίας. Όταν αυτές οι κρίσεις είναι πολύ συχνές και όταν ένα άτομο σπαταλά αρκετό χρόνο περιμένοντας να συμβεί η επόμενη κρίση, τότε αυτός/ή είναι πολύ πιθανόν να υποφέρει από διαταραχή πανικού.                               

Οι κρίσεις πανικού μπορούν να εκδηλώνονται σε όλες τις ηλικίες. Συγκεκριμένα, η συχνότητα εκδήλωσης της πρώτης κρίσης πανικού είναι μεγαλύτερη μεταξύ 20 και 40 ετών. Η διαταραχή πανικού, με ή χωρίς αγοραφοβία, κάνει την εμφάνισή της στα τελευταία χρόνια της εφηβείας ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής και είναι αρκετά συχνή προσβάλλοντας περίπου το 1% του πληθυσμού.                                                                              

Τα πιο χαρακτηριστικά ψυχικά συμπτώματα της κρίσης πανικού περιλαμβάνουν έντονο φόβο, άγχος, πανικό, αίσθημα επέλευσης τρέλας, την παράξενη αίσθηση ότι έχει αποκοπεί το άτομο από τον εαυτό του και το περιβάλλον του, αίσθημα απώλειας ελέγχου και επερχόμενου θανάτου.

Εκτός από τα ψυχικά συμπτώματα που αισθάνεται ο ασθενής, η κρίση πανικού συνοδεύεται και από έντονα σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν τρέμουλο ή εφίδρωση, δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθηση πνιγμού, πόνο στο στήθος, ταχυπαλμία, δύσπνοια, αίσθημα ασφυξίας, αίσθημα πνιγμού, αναγούλες, ναυτία, αστάθεια ή τάση για λιποθυμία, κράμπες, μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα στα χέρια, ρίγος ή εξάψεις. Επιβάλλεται να τονιστεί ότι τα προαναφερθέντα συμπτώματα δεν παρουσιάζονται όλα σε ένα ασθενή με κρίση πανικού. Μη βιαστείτε να θεωρήσετε ότι πάσχετε από τη διαταραχή πανικού επειδή αναγνωρίζετε κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα στον εαυτό σας, διότι πολλά από τα σημεία και συμπτώματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς κατά τις κρίσεις πανικού, είναι παρόμοια με αυτά που εκδηλώνονται λόγω σοβαρών παθήσεων της καρδίας, του εγκεφάλου, των πνευμόνων και του πεπτικού συστήματος.  

Το να ζει κανείς με τον πανικό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η ανεξαρτησία των κρίσεων πανικού από την αιτία τους προκαλεί τρόμο, αφού μπορεί να εκδηλωθούν οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Τα θύματα των κρίσεων πανικού νιώθουν ότι δεν μπορούν να πάνε πουθενά –κινηματογράφο, αγορά, εστιατόρια- χωρίς να φοβούνται ότι μπορεί να πάθουν μια νέα κρίση. Κατά συνέπεια, καταλήγουν στην διαταραχή που ονομάζεται αγοραφοβία, που σημαίνει φόβος ανοικτών χώρων. Στην πραγματικότητα αυτό που φοβάται ο αγοραφοβικός είναι να βγει έξω από το σπίτι του ή από ένα άλλο χώρο που θεωρεί ασφαλή διότι μπορεί να υποστεί κρίση πανικού σε δημόσιο χώρο ή ακόμη ότι δεν θα έχει εύκολο τρόπο να διαφύγει από κάπου εάν τα συμπτώματα της κρίσης πανικού αρχίσουν. Μάλιστα όσο πιο δύσκολη είναι η δυνατότητα διαφυγής τόσο πιο έντονος είναι ο φόβος. Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο οι ασθενείς που πάσχουν από αγοραφοβία περιορίζουν σε σημαντικό βαθμό τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι ο φόβος ότι θα επέλθει μια κρίση πανικού, είναι ικανός από μόνος του να προκαλέσει τα συμπτώματα της κρίσης.                                  

Τα συνηθέστερα σφάλματα στη σκέψη των ανθρώπων που πάσχουν από διαταραχή πανικού είναι η υπερβολή (συχνά μεγαλοποιούν την απειλή που βιώνουν), η καταστροφολογία (συνήθως θεωρούν ότι η απειλητική κατάσταση θα οδηγήσει σε καταστροφή), η υπεργενίκευση (ένα μεμονωμένο αρνητικό βίωμα συχνά ερμηνεύεται ως επικρατών νόμος) και τέλος, η παραγνώριση των θετικών χαρακτηριστικών τους (παραβλέπουν την ικανότητά τους να αντεπεξέλθουν επιτυχώς σε μια δύσκολη κατάσταση, και ξεχνούν τα θετικά βιώματα του παρελθόντος). Ο πανικός ωστόσο, όπως και η αγοραφοβία δεν οφείλονται σε αδυναμία του χαρακτήρα του πάσχοντα ούτε σε έλλειψη θέλησης. Η συχνή φράση των συγγενών, “δεν προσπαθείς να το ξεπεράσεις ή δεν θέλεις” είναι απόλυτα λανθασμένη. Στην πραγματικότητα οι πάσχοντες επιδεικνύουν μεγάλα αποθέματα δύναμης αφού πολλές φορές καταφέρνουν να λειτουργούν και να τα βγάζουν πέρα στην καθημερινότητά τους παρά τα τεράστια εμπόδια που αντιμετωπίζουν.

Η διαταραχή πανικού μπορεί να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά και η εκδήλωση των κρίσεων πανικού να μειωθούν σημαντικά. Υπάρχουν ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι που με επιτυχία βοηθούν τον ασθενή να ελέγξει ή ακόμη και να απαλλαγεί από το πρόβλημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις βέβαια απαιτείται παράλληλα με την ψυχοθεραπεία και/ή η φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα μάλιστα λειτουργούν ταχύτερα. Επιπροσθέτως, διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι εξίσου αποτελεσματικές με τη φαρμακευτική αγωγή απλώς απαιτούν περισσότερο χρόνο. Ο συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας προσφέρει υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Σε μερικούς ασθενείς το πρόβλημα λύνεται μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που τους επιτρέπει να διακόψουν τα φάρμακα. Σε άλλους ασθενείς χρειάζεται μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας ενώ υπάρχουν και ασθενείς που χρειάζονται θεραπεία για όλη τους τη ζωή.