Πώς επηρεάζει η μεταμφίεση την ψυχολογία μας;

Δημοσιεύτηκε στην Πανθεσσαλική Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 26/2/2012

Από τα βάθη των αιώνων οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να μεταμφιέζονται. Σήμερα, η μεταμφίεση είναι συνώνυμη με το καρναβάλι, με το τρελό ξεφάντωμα, το κέφι, τη ζωντάνια και κυρίως τη φαντασία. Η μεταμφίεση, λειτουργεί καταλυτικά στη ψυχολογία των ανθρώπων, οι οποίοι αισθάνονται ασφαλείς ότι δε θα αναγνωριστούν για να κατακριθούν για τις πράξεις τους κρυμμένοι πίσω από τις μάσκες τους.Η μεταμφίεση αποτελεί τον καλύτερο τρόπο να κρύψει κανείς τον εαυτό του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η ψυχολογική μας ταυτότητα έχει δυο πλευρές: αυτή που φαίνεται εκ πρώτη όψεως, τη φαινομενική, και αυτή που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια, δηλαδή την κρυμμένη. Η αποκριάτικη μάσκα και στολή και η μεταμφίεση μας επιτρέπει κατά κάποιο τρόπο να φέρουμε στην επιφάνεια αυτήν τη λανθάνουσα όψη της ψυχολογικής μας ταυτότητας. Η μεταμφίεση είναι μια απτή υπενθύμιση των τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι κρύβονται πίσω από τους ρόλους και τους μηχανισμούς άμυνάς τους, αποκρύπτοντας ή αποκαλύπτοντας διάφορες πτυχές του εαυτού τους. Έτσι όταν μεταμφιεζόμαστε αφήνουμε τα ένστικτά μας αχαλίνωτα και τον εαυτό μας ελεύθερο να πράξει σύμφωνα με τις επιταγές τους. Η προσθήκη της μάσκας, καλύπτοντας το πρόσωπο και τα μηνύματα που συνδέονται με αυτό, αφήνει το πεδίο ελεύθερο στο σώμα, να εκφράσει με τον τρόπο του εσωτερικές αλήθειες τις οποίες είτε κρατάμε κρυμμένες είτε βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση εν αγνοία μας. Η μεταμφίεση μας δίνει την ευκαιρία να αποδράσουμε από κοινωνικούς περιορισμούς και να παίξουμε κάποιον ρόλο τον οποίο τον βιώνουμε είτε ως επιθυμία είτε ως περιέργεια για το πως θα ήταν να είμαστε πειρατής, μάγος, ή χανούμισσα ή ο,τιδήποτε άλλο. Η μεταμφίεση λοιπόν κατά τη διάρκεια της αποκριάς έχει περισσότερες από μία σημασίες και πέρα από το προφανές δηλώνει και μιαν επιθυμία συνδιαλλαγής με τους άλλους, σε διαφορετικό επίπεδο ωστόσο από το συνηθισμένο. Οι μεταμφιέσεις επιπροσθέτως μας δίνουν τη δυνατότητα να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα και τη ρουτίνα. Οι συνιστώσες της ψυχικής ανάγκης για μεταμφίεση γεννούν ένα αίσθημα ελευθερίας, απελευθέρωσης από το άγχος της καθημερινότητας, μια αίσθηση ανανέωσης και μια χαρούμενη και συχνά πειρακτική διάθεση. Η μεταμφίεση δίνει την ευκαιρία στο άτομο να δείξει στους γύρω του μιαν άλλη διάσταση του εαυτού του και να πειραματιστεί με μια νέα ψυχική υπόσταση.

Ωστόσο, δεν είναι όλοι άνθρωποι πρόθυμοι να μεταμφιεστούν, να φορέσουν μάσκες και/λη αποκριάτικες στολές. Υπάρχουν κάποιοι γύρω μας που θεωρούν ότι οι απόκριες είναι μόνο για τα παιδιά διότι θεωρούν τη μεταμφίεση γελοιοποίηση, ή πιο απλά τη φοβούνται. Aυτό συμβαίνει διότι αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν την αλλαγή της ταυτότητάς τους, όπως αυτή προκαλείται εφήμερα με τη μεταμφίεση, ως απειλητική για το “εγώ” τους και την αυτοπεποίθησή τους. Στη σκέψη και μόνο ότι δεν έχουν τον έλεγχο της κατάστασης ή ότι η δύναμη και η εξουσία τους απειλούνται από τη μεταμφίεση -σε ψυχολογικό επίπεδο- είναι αρκετή για να τους κάνει να εμφανιστούν με τη γνωστή τους περιβολή σε κάποιο πάρτι μεταμφιεσμένων. Οι απόκριες δίνουν τη δυνατότητα στον ενήλικο να επιτρέψει στο παιδί που υπάρχει μέσα του να εκφραστεί μέσα από την επιλογή μεταμφίεσης και τη μικρή επανάσταση που κάτι τέτοιο συνεπάγεται. Στην ενήλικη ζωή ο άνθρωπος οχυρώνεται  ψυχολογικά προκειμένου να διατηρήσει τη συνοχή ανάμεσα στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στη συμπεριφορά του. Οι άμυνες γίνονται οικείες και αποτελούν μέρος του ψυχικού αποθέματος για την αντιμετώπιση της ζωής. Χωρίς αυτές το άτομο νιώθει εκτεθειμένο και ευάλωτο. Το παιδί ωστόσο που υπάρχει μέσα του κατά καιρούς υψώνει τη φωνή και θέλει να έρθει πάλι στην επιφάνεια, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οι απόκριες δίνουν τη δυνατότητα στον ενήλικο να επιτρέψει στο παιδί μέσα του να εκφραστεί μέσα από την επιλογή μεταμφίεσης και τη μικρή επανάσταση που κάτι τέτοιο συνεπάγεται. Με αυτόν τον τρόπο φρενάρει τους μηχανισμούς άμυνας που από τη νεαρή ενήλικη ζωή χρησιμοποιεί ως τρόπο διαχείρισης του άγχους και αφήνει τον εαυτό του ελεύθερο. Άλλωστε η μεταμφίεση είναι μια ανάπαυλα, μια παρένθεση στη ζωή του ανθρώπου, κι έπειτα ξαναγυρίζει στην τάξη και στη νηφαλιότητα.

Πέρα από την κυριολεκτική χρήση της μάσκας, υπάρχει και η μεταφορική χρήση της. Έτσι πολλοί άνθρωποι φορούν μάσκες κάθε μέρα για διαφορετικούς λόγους. Και αυτό το κάνουν γιατί έτσι κρύβουν τα πραγματικά τους συναισθήματα και τις ανασφάλειές τους. Διαβάζοντας αυτό το άρθρο ίσως σκεφτείτε ότι δεν είστε από τους ανθρώπους που φορούν μάσκες, που κρύβονται στην καθημερινή τους ζωή. Προβληματιστείτε προσπαθώντας να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.-Κάνατε θετικά σχόλια σε κάποιον χωρίς να το εννοείτε;-Χαιρετίσατε ποτέ κάποιον/α εγκάρδια σε μια παρέα και αφού απομακρύνθηκε αρχίσατε να τον/ην σχολιάζετε αρνητικά;-Έχετε χαμογελάσει χωρίς να το θέλετε μόνο και μόνο για να φανείτε ευγενικοί;-Ντυθήκατε με ρούχα που δεν σας αρέσουν για να “ταιριάξετε” με μια περίσταση;-Δικαιολογήσατε τον εαυτό σας σε κάποιον φίλο για να κρύψετε κάποια συμπεριφορά σας;-Προσποιηθήκατε πως συμπαθείτε ένα πρόσωπο επειδή είχατε συμφέρον;Υπάρχουν πολλές παρόμοιες ερωτήσεις και μπορείτε να σκεφτείτε κι άλλες… Γίνεται σαφές ότι οι μάσκες εκτός από την ανάγκη των ανθρώπων για μεταμφίεση εξυπηρετούν και την ανάγκη τους να κρύβουν τον πραγματικό τους εαυτό και υπό αυτήν την έννοια να «μεταμφιέζονται» στις διαπροσωπικές τους σχέσεις φορώντας τη μάσκα που τους βολεύει και εκείνη με την οποία νιώθουν πιο άνετα.